Stanisław to kopalnia odkrywkowa kwarcu położona na Izerskich Garbach – na wysokości 1050 m n.p.m. powyżej Rozdroża Izerskiego. Często trudne warunki atmosferyczne uniemożliwiały działalność odkrywkową Stanisława i górnicy przenosili się do sztolni. Od wieków Izerskie Garby i Rozdroże Izerskie było znane z występowania pięknych kryształów kwarcu, głównie mlecznych i różowych. Pierwsi bogactwo góry poznali Walonowie znajdując kryształy górskie i ametysty. Wydobywany tutaj od najdawniejszych czasów kwarc mleczny, występuje w postaci żyły wypełniającej strefę dyslokacyjną przebiegającą z południowego zachodu na północny wschód, o długości ok. 10km. Strefa rozgranicza dwie jednostki geologiczne: zbudowaną z gnejsów jednostkę Świeradowa Zdroju oraz pasmo Szklarskiej Poręby, utworzone przez hornfelsy. Grubość eksploatowanej żyły wynosi ok. 60-100m, a wydobywany kwarc odznacza się bardzo wysoką zawartością krzemionki – 97-100%. Surowiec o takich parametrach doskonale nadaje się do wykorzystania w przemyśle szklarskim, hutniczym i elektronicznym.
Idąc żółty szlakiem z parkingu na Rozdrożu Izerskim na skrzyżowaniu dróg możemy zobaczyć mały kamieniołom. Zakończył on swoją działalność w 1984 roku, ale można się pokusić o stwierdzenie że początki jego eksploatacji sięgają dawnych latach gdyż zachowało się, w jego okolicach, wiele rowów i szurf poszukiwawczych. Są to artefakty charakterystyczne dla dawnego górnictwa. Powyżej kamieniołomu – czasem określanego jako Die Sonne ( Słońce ) wydrążono sztolnię. Sztolnia została zgłębiona na początku lat sześćdziesiątych ( 1960-61 ). Jest to typowe wyrobisko badawcze, przeznaczone początkowo do eksploatacji kwarcu w okresie zimowym. Wlot sztolni znajduje się za obszerną hałdą na wysokości 854 m npm. Przed wlotem można zauważyć resztki infrastruktury pokopalnianej – podstawy pod kruszarki, podkłady i nasyp kolejki wąskotorowej. Roboczo oznaczano tę sztolnie nr. 2. W kamieniołomie znajdowała się również Sztolnia nr 1 – ale niestety nie przetrwała do obecnych czasów z uwagi na prace eksploatacyjne.
Sztolnia jest jednym z większych obiektów pokopalnianych w okolicy Szklarskiej Poręby. Składa się z głównego, bardzo szerokiego korytarza (prawdopodobnie transportowego) oraz aż 7 odnóg eksploatacyjnych lub poszukiwawczych. Odnogi odchodzą od głównego korytarza pod kątem prostym na 45, 100, 140 i 200 metrze. Wysokość sztolni to 2,6-2,9 metra a szerokość dochodzi do 3,8 metra. Początkowy fragment sztolni jest bardzo niestabilny ze względu na brak skał lub wzmocnień podtrzymujących strop. Oberwanie się skał na początkowym odcinku spowodowało nagromadzenie się wody w wejściowym fragmencie sztolni. Do penetracji całego obiektu niezbędne są wodery. Poziom wody w sztolni się waha i czasami osiąga do 1,5 metra. Długość korytarzy to około 360 metrów. W wyrobisku możemy zaobserwować żyły kwarcu, skały wapienno-krzemianowe, łupki kwarcowo - łyszczykowe, gnejsy kwarcowe i żyłę granitu karkonoskiego.
Uwagę naszą zwrócić powinny fragmenty obudowy górniczej zalegające pod powierzchnią wody. W sztolni można zobaczyć pozostałości po dawnych górnikach – fragmenty lutniociągu ( rur wentylacyjnych ), szyny kolejki górniczej a w końcowym fragmencie sztolni obrotnicę do wagoników – służyła ona do zmiany kierunku jazdy wagoników z urobkiem.
Opracował: Piotr Michałowski